Kila (bruh)
docent dr Boško Milev, specijalista opšte hirurgije
Klinika za opštu hirurgiju VMA
Kila ili hernija (bruh) je prodor preperitonealnog masnog tkiva ili peritoneuma sa nekim od organa trbuha (deo creva) ili bez njih kroz urođeno ili stečeno oslabljeno mesto na trbušnom zidu ili u trbušnoj duplji. Kila se prezentuje kao izbočenje (protruzija) tkiva ili organa kroz prirodne ili stečene slabosti prednjeg trbušnog zida pod kožu. Sadržaj kilne kese može da bude deo creva tankog ili debelog, deo zida mokraćne bešike, ili apendiks, tj. slepo crevo. Nastala izbočina može biti bolna, pogotovo kada kašljete, dišete ili nosite teške predmete.
Preponska kila ili ingvinalna hernija, ne mora nužno biti opasna sama po sebi. Međutim, može dovesti do po život opasnih komplikacija. Iz tog razloga, vaš lekar će verovatno preporučiti operaciju, jer preponska kila postaje bolna i sve veća. Češće se javlja kod muškaraca i to u oko 27%, a kod svega 3% žena.
Pored preponske kile najčešće se javljaju i:
Pupčana kila koja se prezentuje kao izbočenje u predelu pupka. Nešto je češća kod žena, a direktni povod je trudnoća i porođaj zbog povećanog pritiska u trbuhu i opterećenja u ovom području.
Postoperativna kila se prezentuje izbočenjem u predelu ožiljka od prethodnog operativnog zahvata.
Butna ili bedrena kila se prezentuje izbočenjem u gornjem delu butine sa unutrašnje strane. Za razliku od preponske kile, češće se javlja kod žena i ima veći rizik od komplikacija nego preponska kila zbog same anatomije i užeg otvora kroz koji prolazi kila
Preponska kila kod žena (bruh kod žena) je retka pojava. Bruh se kod žena najčešće javlja kao posledica slabosti trbušnih mišića. Dodatni napor i pritisak na trbuh može povećati rizik za nastanak bruha kod žena. Žene kod kojih je mišićni tonus slab, imaju povećan rizik od preponske kile prilikom podizanja tereta.
Prekomerna težina i trudnoća su vodeći uzroci pojave kila kod žena. Simptomi kod žena obično izostaju, a oteklina je manja nego kod muškaraca.
Preponska kila kod muškaraca je česta pojava, delimično i zbog anatomije muškog tela. Kod muškaraca preponska kila može biti i nasledna. Uzrok preponske kile kod muškaraca je činjenica da je prilikom prolaza testisa u toku razvoja ostala slaba tačka što objašnjava veću učestalost preponske kile kod muškaraca.
Bruh kod muškaraca može biti prisutan odmah pri rođenju, a može se pojaviti i kasnije tokom života. Kila se kod muškaraca obično javlja prilikom podizanja nekog težeg predmeta ili izlaganja većem fizičkom naporu.
Osim toga, pretpostavlja se da je kila kod muškarca češća pojava zbog prirode poslova kojima se muškarci bave kao i sportskim aktivnostima tokom slobodnog vremena.
Preponska kila kod dece koja se pojavljuje već pri rođenju može ukazivati na urođenu slabost trbušnih mišića. Kila kod dece postaje vidljiva tek kada plaču, kašlju ili se naprežu tokom obavljanja velike nužde.
Uzroci preponske kile
- povećan pritisak unutar trbuha
- slabe tačke u trbušnom zidu
- kombinacija povećanog pritiska u trbuhu i postojeće slabe tačke trbušnog zida
- naprezanje prilikom defekacije i mokrenja
- podizanje teških predmeta
- pojave tečnosti (ascita) u trbuhu
- trudnoća
- gojaznost
- hronični kašalj ili kijanje
Kod mnogih ljudi slabost trbušnog zida, koja dovodi do preponske kile, javlja se još pri rođenju.
Ostale ingvinalne hernije razvijaju se kasnije u životu kada mišići oslabe zbog faktora poput starenja, napornih fizičkih aktivnosti ili kašlja, koji prati pušenje ili prehlade.
Muškarci imaju veću verovatnoću da imaju urođenu slabost uz ingvinalni kanal zbog načina na koji se razvijaju pre rođenja. Kod muških beba, testisi se formiraju u trbuhu, a zatim se premeštaju niz ingvinalni kanal u skrotum.
Ubrzo, nakon rođenja, ingvinalni kanal se zatvara gotovo u potpunosti, ostavljajući samo dovoljno prostora za spermatičnu vrpcu, ali ne i dovoljno da se testisi vrate nazad u trbuh. Ponekad se kanal ne zatvori ispravno ostavljajući tako oslabljeno područje.
Kod ženskih beba, postoje manje šanse da se ingvinalni kanal neće zatvoriti nakon rođenja.
Slabosti se takođe mogu pojaviti u trbušnom zidu kasnije u životu, pogotovo nakon povrede ili hirurške intervencije u trbuhu. Bez obzira postoji li kod vas slabost trbušnog zida, povećani pritisak u trbuhu zbog naprezanja, dizanja tereta, trudnoće ili prekomerne telesne težine, može uzrokovati preponsku kilu.
Simptomi preponske kile
Neke preponske kile, odnosno ingvinalne hernije, ne uzrokuju nikakve simptome. Neki ljudi i ne znaju da imaju kilu sve dok je lekar ne otkrije tokom rutinskog pregleda. Međutim, često pacijent može da primeti i oseti oticanje, to jest stvaranje kile.
Izbočina je obično više vidljiva kada stojite uspravno, naročito kada kašljete ili se naprežete.
Znakovi i simptomi preponske kile uključuju:
- oticanje u području stidne kosti sa jedne ili sa obe strane
- bol ili nelagodnost u području prepona, pogotovo kada se naginjete, kašljete ili dižete teret
- slabost i pritisak u preponama
- bol i oticanje oko testisa
- pojavu kile s obe strane pubične kosti
- otok i bol u predelu testisa
- probleme s mokrenjem i stolicom
Ukleštena kila je po život opasno stanje jer se radi o zaustavljenom dotoku krvi.
Simptomi ukleštene kile su:
- mučnina i povraćanje
- povišena telesna temperatura
- brz srčani ritam
- iznenadna bol koja se konstantno pojačava
- kila počinje oticati te može da poprimi modru ili crvenu boju
Najveća opasnost je ukoliko sadržaj kile predstavlja crevo, a nakon ukleštavanja može doći do pucanja (perforacije), izlivanja crevnog sadržaja u trbušnu duplju, sepse, pa i do smrtnog ishoda. Ako vam se pojave simptomi ukleštene kile, potrebno je da se odmah javite u nadležnu zdravstvenu ustanovu i potražite medicinsku pomoć.
Lečenje preponske kile
Ako je preponska kila mala i ne stvara probleme, često se preporučuje kontinuirano praćenje stanja. Povećavanje kile i prisutnost bola obično zahteva operaciju kako bi se uklonila nelagoda i kako bi se na vreme sprečio nastanak ozbiljnih komplikacija.
Konzervativni pristup u kojem se pacijentu preporučuje nošenje pojasa (pojas neće izlečiti kilu) obično se preporučuje osobama koje zbog nekog zdravstvenog razloga nisu kandidati za operaciju, što znači da zbog pratećih bolesti imaju visok rizik za samo operativno lečenje
Operativni zahvat može da se izvede klasičnim (otvorenim) ili laparoskopskim pristupom, a primenom beztenzionih ili tenzionih tehnika u zavisnosti da li se koristi protetski materijal (mrežice) ili ne. Ove sterilne mrežice su meke, fleksibilne i prilagodljive telesnim pokretima, a dovoljno čvrste da brzo nakon ugradnji omogućavaju povratak normalnim životnim aktivnostima podrazumevajući i sport. Primenom istih defekt kile se popunjava protetskim materijalom bez tenzije okolnih tkiva.
Tenzioni zahvati se izvode navlačenjem okolnog tkiva na kilni otvor nakon čega se stvara ožiljak koji sprečava povratak kile.
Moguće je izvesti i kombinaciju ove dve tehnike bez primene mrežica i bez preteranog navlačenja okolnog tkiva na kilni otvor.
Mnogobrojnim studijama je pokazano da laparoskopski zahvat traje duže i može da ima ozbiljnije komplikacije kao što su povrede trbušnih organa i krvnih sudova, ali oporavak je brži s manjim brojem bolnih simptoma i bez pojave ukočenosti.
U ovom minimalnoinvazivnom postupku, operacija se izvodi kroz nekoliko malih rezova u trbuhu.
Ova operacija se izvodi pod opštom anestezijom i uvek primenom mrežica.
Šta se dešava pre operacije?
Pre samog hirurškog zahvata hirurg bi trebalo da vas pregleda, postavi indikaciju za lečenje, da vam objasni sve aspekte operativnog zahvata, prednosti i mane i da vam predoči sve moguće komplikacije. Neophodno je da se pre same operacije obavi razgovor i pregled od strane anesteziologa koji će voditi anesteziju tokom operacije.
Šta se dešava nakon operacije?
Nakon operativnog zahvata poželjno je izbegavati fizičko naprezanje u periodu dve do tri nedelje, koliko je potrebno stvaranje ožiljka i zarastanje tkiva. Ali ne treba izbegavati što ranije ustajanje i aktiviranje. Započinjanje ishrane uobičajeno je istog ili narednog dana.
Tuširanje preko operativne rane moguće je od drugog dana zahvata. Uglavnom nema potrebe za specijalnim dijetetskim režimom. Ukoliko je tokom operacije plasiran dren, isti se najčešće odstranjuje prvog ili drugog postoperativnog dana. Konci kojima se ušiva operativni rez skidaju se sedam do deset dana od operacije. Osećaj bola u predelu operativne rane je individualan. Najkasnije tri nedelje nakon operacije bol bi trebalo u potpunosti da nestane. Ukoliko je bol i dalje prisutan nakon ovog perioda ili postoji crvenilo i curenje iz operativne rane, kao i povišena telesna temperatura, neophodno je da se pacijent javi nadležnom hirurgu radi kontrole. Ukoliko se bol javlja i godinu dana od operacije, treba razmatrati i mogućnost nove operacije kojom bi se preparisali odgovarajući nervi koji inervišu određenu preponsku regiju.
U prvih mesec dana nakon operativnog zahvata, potrebna je pošteda od teških fizičkih aktivnosti i dizanja tereta težeg od 10kg. Izlaganje većim naporima i sportskim aktivnostima zavisi od veličine kile i tehnike kojom je ona zbrinuta.
